İnsan ve Fıtrat Gelişimi

İnsan ve Fıtrat Gelişimi

KÂİNATTAKİ FITRAT MUCİZESİNİN İNSAN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

   İnsan yaratılış itibariyle ‘İslam fıtratı’ üzerine doğar.  Kendiliğinden İslam’ı bulma yetisine sahiptir. Deneysel psikolojinin kurucusu Piaget’e göre bir çocuğa Allah inancı verilmese bile, bu sanatsal düşünce yeteneği sayesinde kâinatın bir yaratıcısı ve yöneticisi olduğunu kolayca bulabilecektir.  

Kur’an-ı Kerim ve Efendimizin (sav) hadisi şeriflerinde de fıtrata değinilmiştir:

O halde sen yüzünü doğruca, ‘Allah’ı birleyen’  olarak dine, (yani) Allah’ın, insanları üzerinde yarattığı fıtrata (İslam’a) çevir. Allah’ın (İslam’a kabiliyetli) yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur. Fakat insanların çoğu bilmezler.’ (Rum 30/30)

“Her doğan, İslâm fıtratı üzerine doğar. Sonra, anne-babası onu Hristiyan, Yahudi veya Mecusi yapar.” (Buhârî, cenâiz 92; Ebû Dâvut, sünne 17; Tirmizî, kader 5)

 Fıtrat itibariyle insan; tertemiz, doğruya meyilli, iman ve İslam’a en müsait bir şekilde donatılmıştır. Bundandır ki ahlaksızlıkların tümünde fıtratı doğru kullanamamanın pişmanlığı ve elemi insanı sarar. Yine bundandır ki insan gıybete konu olmayı istemez, faizden uzak durur, yalan söylemenin zorluğu ile doğru söylemeyi tercih eder.

  Kâinatta ‘Tedric Kanunu’ hâkimdir. İnsan fıtratı da bu kanun ile şekillenmiştir. Bu kanun Yüce Allah’ın Hâkim esmasının tecellisidir. Her şey birdenbire değil, kademeli olarak, safhalar halinde yaratılmış ve gelişmektedir. Bu konuda en güzel örnek insan yaratılışının ve gelişimidir. Gelişim psikolojisi kuramcılarının araştırmaları sonucu belirtmiş olduğu gelişim ilkelerine göre gelişimde bir sıra vardır:

• Gelişim baştan ayağa doğru ilerler. Çocuk önce başını tutmayı sonra oturmayı ardından yürümeyi öğrenir.
• Gelişim içten dışa doğrudur. Çocuk önce nesneye uzanır, onu elleriyle kavrar daha sonra parmaklarını kullanmaya başlar.
• Gelişim genelden özele doğrudur. Çocuk önce büyük kas kontrolünü daha sonra küçük kas kontrolünü kazanır (Önce ellerini kullanmayı daha sonra kalem tutmayı öğrenir).

   Kâinatta ‘Tekâmül Kanunu’ hâkimdir. Yani her bir aşama bir öncekinden daha mükemmeldir. Bu yüzden acelecilik fıtrata zıttır ve sonu hüsrandır. Örneğin çocuğun hareket gelişimi; emekleme,  ayağa kalkma, yürüme, koşma biçimindedir. Bu anlamda evreler her zaman belirli bir zaman aralığında ortaya çıkmak durumundadırlar. Gelişen bir birey; evreyi atlayamaz, evreleri başka bir zaman aralığında yaşayamaz. Her evre, bireyin bir sonraki evreye geçmeden önce çözmek zorunda olduğu bir çatışma içerir. Evre kavramının bu güçlü anlamı Piaget’in bilişsel gelişim kuramında ortaya çıkar.

  Fıtrat rahmete muhtaçtır. Sevgi ve korunma ihtiyacı fıtratın temel özelliklerindendir. İnsan sevme ve sevilmeye meyillidir. Her yaşta bu ihtiyaca sahiptir. Çocuk önce ebeveynlerine, yaş ilerledikçe de çevresindekilere sevgi bağı kurarak bağlanır. Çocuk gelişimi kuramcılardan Bowlby ‘Bağlanma’ terimini ortaya atan ilk kişidir. Fıtratta bulunan bağlanma duygusunun en temeli Yüce Allah’a olan bağlanmadır. Kişi daha çocukken kendini güvende hissetmesini sağlayacak bu duyguyu Allah’a olan sevgisi ve bağlılığı için diğer insanlarla kurar.

   Yüce Allah insan fıtratını iman etmeye uygun yaratmıştır. Fıtrata uyum sağlamak yaratılışa uyum göstermektir. İman asli, küfür ise arızi bir husustur. O halde fıtrata uygun yaşayarak güzel ahlak edinilebilir.

   Özge Kurt

  KAYNAKÇA

• TDV İslam Ansiklopedisi
• Çocuğun Manevi Gelişimi/ Adem GÜNEŞ

Eserde kullanılan fotoğraf Ayşen Eren tarafından çekilmiştir.

İnsan ve Fıtrat Gelişimi

İnsan ve Fıtrat Gelişimi

İnsan ve Fıtrat Gelişimi

İnsan ve Fıtrat Gelişimi

Özge Kurt’un kaleme aldığı “Miraç” adlı eseri okudunuz mu?