Modernizm Nedir?

Modernizm Nedir?

17. ve 18. yüzyıllarda temeli atılan, 20. yüzyılın ortalarına kadar kullanılan modernizm kavramı Latince kökenli modo’dan türeme modernus kelimesinden gelmektedir. Başlangıcı Rönesans olmakla birlikte etkisini II.Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru kaybettiğini ifade edebiliriz.

Modernizmin  ilk esintileri Fransada başlamış ve tüm dünyaya yayılmıştır. Baskıdan, bağnazlıktan, savaştan, kısıtlamalardan bıkan halk özgürleşmek için kıvılcımlar ararken keşiflerin başlaması, kilisenin önemini kaybetmesi ve ticaretin artmasıyla birlikte  yanacak olan bu büyük ateşin -modernizmin doğuşunun- habercisiydi. Sanata, sanatçıya, bilime, mimariye artan ilgiyle parçalar yavaştan birleşmeye başlamış, yapbozun tamamlanmasına az kalmıştı. Refah, hayat, özgürlük kapıdaydı…

Refahı ve özgürlüğü getireceğine inanılan modernizm akımının özelliklerine bakılınca;

Aklın ve bilimin esas alındığı ve bu sayede gelişimin olacağı düşünülmektedir. Otoriteyi, baskıcı düşünceyi, bağnazlığı eleştirmek ana hedeflerdendir. Nesnellik temelinde adımlar atılarak ileriye dönük hedefler yapılandırılmaktadır. Hayat amaçlarının objektif belirlenmesi ve buna uygun yaşamayı savunana rasyonel bir akım olduğunu söyleyebiliriz. Akım laiklik, uzmanlaşma, rasyonelleşme ve teknoloji gibi kavramlarında etkisinde hareket etmeyi savunur. Geniş perspektifli analizlere de  oldukça sık rastlanır. Resim, müzik, felsefe, edebiyat, mimari alanlarında da akımın etkisini rahatlıkla hissedebilmekteyiz.

Edebi eserlerde kaçışlar, isyanlar, geleneklere isyanlar, insanların karmaşıklığı konularına oldukça yer verilir. Modernist romanlarda neden-sonuç ilişkisi ortadan kalkmıştır. Roman, en baştan başlamak veya belirli bir sonla bitmek zorunda değildir.

Bir diğer alan olan mimarideki etkilerine bakacak olursak  yalınlığın ön plana çıktığı, sadeleşmeye yönelmiş çizgiler görülür.

Müzikte ise romantizmin etkileri oldukça fazladır, oda senfonisi modern müzik tarihinde önemli bir adımdır.

Bu dönemde ise Fransa’da Charles Baudelaire, Edouard Manet ve Gustave Flaubert ilk eserleri veren kişiler olmuşturlar. Günümüze gelene kadar gelişmesindeki en önemli düşünürler ise Jean Jack Rousseau, Descartes, Montesquie ve Kant olmuştur. Özellikle Kant’ın çalışmalarının Modernizm’in sistemleşmesindeki önemli yapıtlardır.

Türkiye’de ise akımın  Osmanlı’nın çöküşü ve Cumhuriyetin kurulmasıyla hissedilmeye başlanmıştır.

Bu akım etkisinde eser veren sanatçılar ise Sait Faik Abasıyanık, Haldun Taner, Atilla İlhan, Yusuf Atılgan, Bilge Karasu, Orhan Pamuk, Atilla İlhan olmuştur.

Örnek vermek gerekirse Kant’ın eserlerinde ‘Saf Aklın Eleştirisi, Ahlak Metafiziğin Temellendirilmesi, Yargı Yetisinin Eleştirilmesi ‘ gibi eserlerin başlığından da anlaşabileceği gibi bilime eleştiriye olan farkındalığı görülmektedir. Metafizik kitaplarında ise analizlerine rastlarız.

Sait Faik Abasıyanık ‘Semaver’ kitabındaki bir kesitten bahsedecek olursak “Ali’nin annesinin ölmesi ve annesini bırakıp işe gitmesi ve annesini hatırlatacak olan semaver artık annesinin olmayışıyla semaveri de gereksiz kılmıştı.” Ali semaveri bir daha kullanmadı bu kaçış  değil de nedir sizce Ali gerçeklerden acılarından kaçarak kurtulacağını sanan aslında içinde o acı olan biridir. Kaçış modernizm akımının etkisindeki çoğu kitabımızda görülür hatta bilinmemezlikte vardır mesela kitapta Ali’nin babası, kardeşleri bilinmez. Bu eser herkesin okuması gereken her dönemde farklı tatlar bırakan modernist kitap olarak karşımıza çıkmaktadır.

İnsanın temel alındığı bu dönemde yavaş yavaş modernliğin köleleştirmesi gözlemlenebilmektedir.  Akım artık insanları sömürülmeye evrilmiştir.  Buna tepki olarakta postmodernizm başlamıştır.

Büşra Aslan

Eserde kullanılan fotoğraf Ayşen Eren tarafından çekilmiştir.

Büşra Aslan’ın kaleme aldığı “Zamanı Telafi Edebilir Miyiz?” adlı eseri okudunuz mu?