Roma Hukukundan Günümüze
Roma İmparatorluğu’nun 1453 yılında son bulduğu kabul edilir. Fakat Roma Hukuku halen özellikle Avrupa’da devam etmektedir. Roma hukuku bugün çağdaş hukuk düzenlerinin temelini oluşturmaktadır. Roma İmparatorluğu’nun hukuk düzeni özellikle özel hukuk alanında Kıta Avrupası hukuk düzenini oldukça etkilemiştir.
Roma İmparatorluğu bilinen dünyanın hatırladığı en büyük ve en çok yaşayan devleti olma özelliğine sahip. Roma, çağının çok üzerinde olan kuralları ile üç kıtaya hükmetti. Bugün ise bu kurallar başta Avrupa olmak üzere dünyada hukuk düzeninin temelini oluşturmakta. Roma’da ilk olarak örf adet kurallarından oluşan Ius Civile uygulandı. Daha sonra anayasal nitelikteki 12 Levha kanunları ile birlikte örf adet hukuku, yazılı hale getirilerek Roma’nın ilk yazılı kanunu oluştu ve uygulanmaya başlandı. Roma hukuku siyasi dönemleri (Krallık Devri, Cumhuriyet Devri, İlk İmparatorluk Devri, Son İmparatorluk Devri) içinde gelişti ve güçlendi. Bu devirlerde yapılan yenilikler ve düzenlemeler ile özel hukuk alanında çok kapsamlı ve geniş bir hukuk düzeni haline geldi.
İtalya’da Bologna Üniversitesinde başlayan, Roma hukuku üzerine yapılan araştırmalara diğer ülke üniversitelerinin de katılmasıyla Avrupa’da Roma Hukuku anlaşılmaya başlandı. Bu araştırmalar sonucunda Avrupa’nın ve hatta tüm dünyanın sahip olduğu birikimin ötesinde bir değere sahip olan Roma Hukuku’nun yeniden doğuşu başladı. Roma Hukuku Avrupa ülkelerinde iktibas ve kodifikasyon çalışmaları ile 13-19. Yüzyıllar arasında ortak hukuk olarak geçerlilik kazandı. Daha sonra ise her ülke kendi kendine uygun şekilde, değişen şartlar nedeniyle düzenlemeler yaptı ve kendi hukukunu oluşturdu. Roma Hukuku bugün Kıta Avrupası Hukuk sisteminin temel ilkelerini oluşturmaktadır. Günümüzde Kıta Avrupası Hukuk Sistemi içinde yer alan Almanya, İtalya, Fransa, İsviçre ve Türkiye gibi ülkelerin özel hukuk kuralları Roma Hukuk düzenine dayanmaktadır.
Avrupa’da başlayan kodifikasyon çalışmaları Osmanlı Devleti’ni de Tanzimat Döneminde etkilemiştir. Bu dönemde 1851 yılında, 1810 tarihli Fransa Ceza Kanununa dayanan ceza kanunu çıkarıldı. Ardından Ahmet Cevdet Paşa tarafından özel hukuku düzenleyen Mecelle çıkarıldı. Cumhuriyet Dönemi’nde ise laik devlete geçiş nedeniyle eski hukuk düzeni ortadan kaldırılarak kodifikasyon yolu ile Avrupa Hukuk Sistemi ülkemizde uygulanmaya başlandı. Borçlar Kanunu ve Medeni Kanunun İsviçre’den, Ceza Kanunu Fransa’dan ve Ticaret Kanunu Almanya’dan iktibas edildi. Böylece Türkiye Cumhuriyeti, hukuk sistemi itibariyle Roma Hukukuna dayanan Kıta Avrupası Hukuk Sistemi içine dahil oldu.
Feyzanur Demir
