Nazım Hikmet Ran Kimdir?
15 Ocak 1902’de Selanik’ te doğan Nazım Hikmet Ran, ilk kadın ressamlarımızdan olan Celile hanım ile Hikmet Bey’in oğludur. Birçok ilde valilik yapmış ve aynı zamanda Mevlevi şairi olan dedesi Nazım Paşa’dan ilk eğitimini almıştır. Henüz 11 yaşındayken ilk şiirini yazarak küçük yaşta edebiyata düşkünlüğünü belli etmiştir.
İlkokulu Numune Mektebinde bitiren Nazım Hikmet, ortaokula Galatasaray lisesinde başlar fakat ailesinin maddi imkânsızlıkları sebebiyle Nişantaşı sultanisine geçer. Heybeliada bahriye mektebinde eğitimine devam eder. Bu okulda o zamanlar kendisinden iki sınıf küçük olan, düşünce yapısının zıt kutbunda yer alan Necip Fazıl Kısakürek ve kendisine hayran olduğu öğretmeni olan Yahya Kemal Beyatlı ile tanışma fırsatı elde etmiştir. 1919 yılında Bahriye mektebinden mezun olduktan sonra Hamidiye gemisine güverte stajyer subayı olarak atanmıştır. Ancak bir müddet sonra aşırıya kaçan tavırları sebebiyle ordu ile ilişkisi kesilmiştir. Aynı yıl zatülcenp hastalığına tutulan Nazım Hikmet, 1920 yılında sağlık kurulu tarafından askerlikten çürüğe çıkarılmıştır. Kurtuluş savaşına katılmak için arkadaşı vala Nureddin ile beraber ailesinden habersiz İnebolu’ya gitti fakat cepheye gönderilmedi. 1921 yılında Bolu lisesinde öğretmenlik yaptı. Bir müddet görevini sürdürdükten sonra 1922’de Moskova’ya gitti. Rus iç savaşının son dönemlerine denk gelen Nazım Hikmet orada Türkiye komünist partisi üyesi olarak Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesinde Marksizm- Leninizm eğitimini almıştır. 1923 yılında yazdığı eserler Yeni Hayat , Aydınlık gibi dergilerde yayımlanmıştır. Ayrıca aynı yıl 1915 yılında tanışıp hayat arkadaşı olarak kabul ettiği eşi Nüzhet hanımla evliliklerine son verme kararı alırlar.
1925 yılında takrir-i sükûn kanunu vesilesiyle birçok yayın organı kapatılıp birçok yazarın tutuklandığı sırada Nazım Hikmet İstiklal Mahkemesinde gıyaben yargılanmış olup gizli komünist partisi üyeliğinden 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Türkiye’de 7 ay kaldıktan sonra tekrar Moskova’ya dönen şair orada Lena Yurçenko ile evlenir. Fakat sonraki yıl Türkiye’ ye döndüğünde eşini yanında götüremez.
Ertesi yıl aldığı ceza 1 yıla inince Türkiye Büyükelçiliğine yurda dönüş için başvuru yapmasına rağmen olumlu cevap alamayan Nazım Hikmet arkadaşı İsmail Bilen ile birlikte sahte pasaport çıkararak Türkiye’ye giriş yaptı. Sahte pasaport kullanmaktan dolayı 3 ay ceza verilip daha sonra serbest bırakıldıktan sonra 1929 yılında Resimli Ay dergisine üye olup dönemin önde gelen isimlerinden olan Peyami Safa, Muhsin Ertuğrul gibi isimlerle çalışma fırsatı elde etti. 1930 yılında kız kardeşinin arkadaşı olan Piraye Altınoğlu ile tanışan şair 1935 yılında Piraye ile evlenmiştir. 1938-1950 yılları arasındaki hapishane hayatı süresince Piraye ile yazışmış ve bazen de hapishanede görüşmüşlerdir. O dönemlerde gönlünü dayısının kızı Münevver hanıma kaptıran Nazım Hikmet, Piraye’den ayrılır ve hapishaneden çıktıktan sonra Piraye ile boşanırlar.
Yazdığı eserler ile kısa sürede edebiyat camiasının ilgisini toplayan şair eserlerinde dile getirdiği eski edebiyat fikir ve ilkelerine karşılık yeni bir edebiyat kurmak fikri ile birçok yazarın ilgisini çekmiştir. 835 satır adlı şiir kitabının yayımlanmasının ardından Ahmet Haşim’in beğenisini kazanmış olup o dönemde yazdığı 1+1=1 , 835 satır adlı eserleri ile yargılanmış fakat hakkında açılan davalar beraat kararı ile sonuçlandırılmıştır. Şair üzerindeki baskıların artması sebebiyle bir müddet yazdığı eserlerde takma ad kullanmıştır. 20’ye yakın takma ad kullandığı söylenen şairin 1936 yılında yazdığı Simavne kadısı oğlu Şeyh Bedrettin destanı Türkiye’de sağlıklıyken yayımlanan son eseri olup 1968 yılına kadar eserlerinin basımı ve yayımlanması yasaklanmıştır.
Komünizm propagandası ve örgütlenme faaliyetleri iddiasıyla 28 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırılan Nazım Hikmet’i hapisten çıkarmak için birçok avukatın yanısıra Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat, Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay, Nurullah Ataç gibi edebiyat camiasının meşhur isimleri dönemin başkanı olan İsmet İnönü’ ye dilekçe yazarak Nazım Hikmetin serbest bırakılmasını isterler. Daha sonra Nazım Hikmeti Koruma Ve Yapıtlarını Yayma Komitesi kurulur ve bu komiteye Albert Camus , Picasso gibi dünya çapında ünlü olan sanatçılarda destek verirler. Genel af kanununun yayımlanması ile 12 yıllık hapis hayatı Temmuz 1950 ‘de sona erer. Serbest bırakılmasının ardından askerlikten çürüğe çıkarılmasına rağmen askerliğe çağırılınca öldürülmek istendiği endişesiyle Moskova’ya gider Aynı yıl Dünya Barış Konseyi tarafından Pablo Neruda, Pablo Picasso, gibi sanatçılarla beraber kendisine Uluslararası Barış Ödülü verilir. Moskova’ da kendisinden epeyce küçük olan Vera’ ya gönlünün kaptıran şair Vera ile evlenir.
1951 yılında bakanlar kurulu kararı ile Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarılan şair üzüntüsünü yazdığı şiirlerinde ifade etmiştir. Yurtsuz kalışının ardından büyük dedesinin memleketi Polonya’ ya gidip Polonya vatandaşı olmasının üzerine Borzecki soyadını almıştır.
Edebiyat camiasının ünlü isimlerinden olan Nazım Hikmet yazdıkları sayesinde birçok ödül almış ve 3 Haziran 1963’ te Moskova’da yaşama veda etmiştir.
Süeda Şeker
YouTube: Edebi Alem
